كارمند نمونه از نظر اسلام

نظام اسلامي همواره نيازمند كارمندان و كارگزاراني است كه در برابر زرق و برق دنيا نلغزند

در اسلام، منزلت اجتماعي به عنوان موهبت و امانت الهي در اختيار كارمندان قرار مي گيرد تا براي رفع محروميت ها و گرفتاري ها از امور جامعه به كار گرفته شود. ازاين رو، امام علي عليه السلام به يكي از كارگزاران خود چنين مي گويد: «كاري كه به عهده توست، طعمه نيست، امانتي است كه بر گردنت نهاده اند.» بنابراين، اگر كارمندان و كارگزاران نظام اسلامي با انگيزه هاي الهي، امانت داري و خدمت رساني به مردم در جايگاه خود قرار گرفته اند، بايد شكرگزار پروردگار بزرگ باشند؛ زيرا در جايگاهي هستند كه مي توانند خاطري را شاد كنند، غمي را بزدايند، بي پناهي را پناه دهند و مظلومي را ياور باشند و به اين ترتيب، زمينه رشد و تعالي خود را فراهم سازند. رسول خدا صلي الله عليه و آله در اين باره مي فرمايد: «وقتي خداوند براي بنده اي نيكي خواهد، حاجت مردم را در دست او قرار مي دهد».

ويژگي هاي لازم براي گزينش كارمندان
تقوا
نظام اسلامي همواره نيازمند كارمندان و كارگزاراني است كه در برابر زرق و برق دنيا نلغزند و در دام آلودگي ها گرفتار نشوند. بي شك، تنها قدرتي كه چنين نيروي بازدارنده اي را ايجاد مي كند، تقواست. به سبب اهميت بسيار تقوا در اسلام، پيشوايان معصوم عليهم السلام آن را عامل مهمي در گزينش كارمندان دانسته و همواره به اين صفت اخلاقي پسنديده سفارش كرده اند. از جمله وقتي رسول خدا صلي الله عليه و آله معاذ بن جبل را به يمن مي فرستاد، به او فرمود: «وَ اوُصيكَ بِتَقوَي اللّه؛ تو را به پرهيزكاري سفارش مي كنم».

خيرخواهي درباره مردم
امام علي عليه السلام در نامه اي به مردم مصر، يكي از دلايل انتخاب مالك اشتر را به زمام داري آن ديار، خيرخواهي او مي داند و مي فرمايد:«مردم مصر! من شما را بر خود برگزيدم و او را براي شما فرستادم؛ زيرا او را خيرخواه شما ديدم.» اهميت خيرخواهي از آن روست كه كارمند خيرخواه، همواره در پي صلاح و عزت افراد جامعه است و ذلت و حقارت آنها را تحميل نمي كند؛ زيرا نگاه او به هم نوع، به گونه اي است كه از سربلندي شان، خرسند و از خواري آنها اندوهگين مي شود. به همين سبب، از سر خيرخواهي، از هر نوع فداكاري براي تأمين رفاه و سعادت جامعه دريغ نمي ورزد.

مسئوليت پذيري
در نظام توحيدي اسلام، مسئوليت پذيري، اصلي است كه در زمينه اخلاق اداري به فرد كارمند و فعاليت هايش سمت و سو مي دهد و او را از فرو غلتيدن در مسير كژي ها و نادرستي ها باز مي دارد. در واقع، كمال آدمي در مسئوليت پذيري اوست. بي شك، هر اندازه در اين زمينه سستي ورزد، تباهي در كارش بيشتر خواهد بود و هر اندازه مسئوليت پذيري بهتري داشته باشد، به كمال بيشتري خواهد رسيد. ازاين رو، بهتر است در گزينش كارمندان، به افرادي مسئوليت داده شود كه از هر نظر آماده پاسخ گويي به تصميم ها و عملكردهاي خود هستند و در پي توجيه و فرافكني تصميم ها و عملكردهاي نادرست خود نيستند يا مسئوليت خود را به ديگران نمي سپارند.

راه كارهاي اصلاحي
آزمون پيش از گزينش
در هر مسئله، علاج واقعه را پيش از وقوع بايد كرد. بي شك، اگر پيش از به كارگيري كارمندان، بكوشيم آنها را با معيارهايي اسلامي انتخاب كنيم، مشكلات اخلاقي يا تخلفات اداري كمتر پديد مي آيد. يكي از اين معيارها، آزمون پيش از انتخاب است كه امام علي عليه السلام آن را به مالك اشتر چنين يادآور مي شود: «در امور كارمندانت بينديش و پس از آزمايش، به كارشان بگمار و با ميل شخصي و بدون مشورت با ديگران، آنان را به كارهاي مختلف وادار مكن؛ زيرا نوعي ستمگري و خيانت است».

تأمين نيازهاي اساسي كارمندان
در اسلام، برآورده كردن نيازهاي اساسي كارمندان، به ويژه نيازهاي مالي و اقتصادي، از وظايف اصلي حكومت است، چنان كه اميرمؤمنان علي عليه السلام اين وظيفه را پس از ويژگي هايي كه براي انتخاب كارمند برمي شمرد، از وظايف حكومت مي داند و مي فرمايد: «روزي فراوان بر آنان ارزاني دار كه با گرفتن حقوق كافي در اصلاح خود بيشتر مي كوشند و با بي نيازي، به اموال بيت المال دست نمي زنند و اتمام حجتي است بر آنان اگر فرمانت را نپذيرفتند يا در امانت خيانت كنند.» احساس رضايت در كارمند زماني به وجود خواهد آمد كه افزون بر نيازهاي اقتصادي، به نيازهاي روحي و رواني او توجه شود. اين دسته از نيازها مي تواند شامل نياز به قدرداني، برخورد عادلانه، امنيت شغلي، دست مزد خوب، امكان ترفيع، وفاداري از طرف سرپرست و مانند آن باشد. تا زماني كه نيازهاي روحي ـ رواني كارمندان برآورده نشود، هرگز به طور كامل درباره سازمان مربوط، احساس تعهد نخواهند كرد و شور و شوق لازم را براي اين فعاليت نخواهند داشت.

نظارت
نظارت در اسلام، يكي از روش هايي است كه براي تربيت كارمندان و كارگزاران به كار گرفته مي شود؛ زيرا قدرت، همواره ميل به اقتدارطلبي و تماميت خواهي را تقويت مي كند و هر انساني جز معصوم، همواره در معرض وسوسه هاي قدرت قرار مي گيرد. از سوي ديگر، در تربيت، هميشه نمي توان به پند و اندرز بسنده كرد. ازاين رو، براي تربيت از شيوه نظارت با انواع گوناگون آن مي توان بهره گرفت. امام علي عليه السلام در عهدنامه مالك اشتر، لزوم نظارت بر امور كارمندان را چنين يادآور مي شود: «رفتار كارمندانت را بررسي كن. ناظراني راست گو و وفاپيشه بر آنان بگمار كه مراقبت و بازرسي پنهاني تو از كار آنان، سبب امانت داري و مهرباني آنها با رعيت خواهد بود».

منشور اخلاقي امام علي عليه السلام براي كارمندان و كارگزاران

1. نگهبان نفس خويش باش؛
2. از سلام و تعارف و مهرباني به مردم كوتاهي مكن؛
3. پر و بالت را براي مردم بگستران و با مردم گشاده روي و مهربان باش؛
4. كاري كه بر دوش توست طعمه نيست، امانتي است كه بر دوشت نهاده اند؛
5. بالاتر از خود را فرمان ببر، تا پايين تر از تو فرمانبردارت باشد؛
6. كار هر روز را در همان روز انجام ده؛ زيرا هر روز، كاري مخصوص به خود دارد؛
7. بكوش تا هر كاري را در جاي خود و زمان مخصوص به خود انجام دهي؛
8. با خدا، مردم و خويشاوندان انصاف را رعايت كن؛
9. هرگز به خدمت هايي كه انجام دادي، بر مردم منت مگذار؛
10. در وعده اي كه به مردم دادي، خلف وعده مكن؛
11. هرگز نيكوكار و بدكار را در نظرت يكسان قرار مده؛
12. از همكاران نزديكت سخت مراقبت كن؛
13. از حوادث گذشته تاريخ، براي آينده عبرت بگير.

منبع:portal.anhar.ir