من شهروند هزاره سوم هستم، آزادم آنگونه كه مي خواهم زندگي كنم، براي چگونه بودنم از هيچ كس نظر نمي خواهم حتي شما! همه روشنفكران جهان هم با صدايي بلند مي گويند حريم خصوصي محدوده و خط قرمز زندگي هركسي است و من به استناد حقوق شهروندي به شما مي گويم؛ ايست ورود ممنوع حتي شما دوست عزيز!

حريم خصوصي چيست

حريم خصوصي اصطلاحي است كه علي رغم كاربرد فراوان در حقوق و سياست براي آن تعريف خاصي ارائه نشده است. ولي به طور كلي بخشي از قلمروي زندگي افراد است كه انتظار مي‏رود ديگران، به طور نوعي و عرفي يا با اعلان قبلي بدان نظارت و دسترسي نداشته باشند و كسي به آن تعرض نكند.

تعريف معروف و منكر

معروف همه حركات و سكناتي است كه عقل و شرع آن را تأييد مي‏كند، به شكلي كه هر وجدان پاكي آن را طلب مي‏كند. و امر به اين معروف ها امر به چيزي است كه مطلوب خدا بوده است.

و نهي از منكر بر حذر داشتن ديگران از انجام افعالي است كه از طرف شارع و عقل به زشتي ياد شده است.

آيا حريم خصوصي در اسلام به رسميت شناخته شده

از اين عمل در قرآن در آيات متعدد با جديت و صراحت و به عنوان يك وظيفه ياد شده است تا جايي كه ترك آن در نسل ‏هاي گذشته عامل هلاكت و نابودي آن ملت و قوم معرفي شده است. كه مستندات قرآني آن لزوم اجراي آن را نه تنها وظيفه پيامبر بلكه وظيفه تك به تك مسلمانان اعلام كرده است.

از طرفي در برخي ديگر از آيات قرآن و سيره نبوي و ائمه معصومين (ع) مباحث قابل توجهي از حفظ حريم خصوصي تأكيد شده و به رسميت شناخته شده است.

در دلايل به رسميت شناخته شدن اين حريم مي توان از حق انتخاب گري انسان به عنوان خليفه و جانشين خدا در زمين و وجود آزادي و حق انتخاب او تا زماني كه با حقوق ديگران در تضاد نباشد و يا اينكه انسانيت و فلسفه وجوديش را به خطر نياندازد، ياد كرد.

يا جايي كه صحبت از حق حيات، حق حيات معنوي، حفظ مال و ناموس او مي شود دقيقا مصداق عيني از حريم خصوصي يك انسان است. اصل ديگر قوه تعقل  و بهره برداري از آن است همه اين ها دلايلي است كه در قرآن تأييد كننده وجود و رسميت يافتن حريم خصوصي است و مصاديقي از آن را كه آسيب رسان اين حريم است با عنوان غيبت، تجسس و سوءظن معرفي مي‏كند.

اصل شبهه افكني ها

 ولي يك شبهه اساسي در اين حوزه وارد شده و به شدت توسط افراد با نگرش هاي خاص سياسي و فرهنگي مورد هجمه و نقد قرار مي گيرد ايشان در استدلال‏ هاي خود نهايتا با ارائه تعريفي يك طرفه از حق آزادي در قرآن و آيه معروف « لا اكراه في الدين» اصل نهي از منكر را زير سوال برده و آن را منافي حقوق شهروندي و در تعارض با حفظ حريم خصوصي مي دانند.

اين گروه معتقدند هركس مسئول رفتار خود است و بر اساس حقوق شهروندي هر طور كه دوست دارد مي‏تواند زندگي كند و حكومت و دولت موظف به تأمين اين خواسته هستند. پس نهي از منكر با اين اصل اساسي در تعارض است.

گفتيم چه حفظ حريم خصوصي افراد و چه اجراي امر به معروف و نهي از منكر هر دو بر همه واجب است و اجراي آن يك وظيفه است، پس هيچ كدام را نبايد به بهانه ديگري قرباني كرد. ولي از طرفي براي هر كدام از اين عناوين هم حد و حدودي را معين كرد به شكلي كه نه چنان حريم خصوصي را وسيع فرض كنيم كه شامل همه شئون زندگي اجتماعي شود؛ چرا كه همان اندازه كه حيات فردي ضروري است طبق نص صريح قرآن حفظ حيات اجتماعي و بقاي آن از هر لحاظ مهم تر از اين امر بوده و نبايد رعايت حريم خصوصي اين حيات اجتماعي را كه متكي به اخلاق، كرامت انساني و تعالي وي و حفظ شرعيات است ساقط كند و موجب آسيب رساني به دين اخلاق و صلاح افراد ديگر جامعه شود.

البته اين مهم در جريان هاي اخير چند سال پيش به خوبي نمايان شده است كه با استناد به همين حريم خصوصي و ارائه تعريف هاي مختلف درباره انواع حريم ها، با سوء استفاده آن را امري براي ترويج بي‏بند باري اخلاقي، سياسي و اقتصادي قرار مي‏دهند.

مبارزه با چنين آفتي كه دليل اصلي بسياري از انحرافات فكري و در نتيجه آن، وقوع منكرات در سطح شهر است، اصل اساسي آياتي است كه مي فرمايد:

چرا الهيون و دانشمندان آنان را از گفتار گناه آلود و حرام خوارگي شان باز نمي دارند، راستي چه بد است آنچه انجام مي‏دادند.

يا نسبت به قومي مي فرمايد: چه بد بود آنچه مي كردند و يكديگر را باز نمي داشتند، راستي چه بد بود آنچه مي كردند بسياري از آنان را مي بيني كه با كساني كه كفر ورزيده اند دوستي كرده اند.

اين دو آيه دقيقا مصداقي براي عمل دو گروه از مردم جامعه است كه مكمل هم در تعالي تك به تك مردم اند؛

گروه خواص جامعه كه همان الهيون و دانشمندان و بزرگان جامعه اند كه پرده سكوت بر اساس مصلحت را در منكرات علني از زبان باز كنند و با نگاهي باز و بدون واسطه به جامعه و اتفاقات آن بنگرند.

گروه دومي كه قرآن براي آنها مسئوليت قرار داده هم عوام و تك به تك آحاد مردم اند كه هر بهانه از زير اين تكليف شانه خالي نكنند، تا انجام اين فريضه براي همه مردم عادي و بدون تنش شود.

تفكراتي كه نتيجه آن تبديل محدوده حريم خصوصي افراد به محدوده هتك محرمات الهي در جامعه و ترويج آن شده به نحوي كه گناه كردن آسان، بدون هزينه و حتي شايد كمي آسان تر از آب خوردن شود.

به هر حال امر به معروف و نهي از منكر در جامعه بايد به مثابه فرمان حركت جامعه باشد و نه اينكه تنها به عنوان ترمز، اگر چنين شود امر به معروف عامل كنترل امنيت اخلاقي و حقوق اجتماعي افراد و محافظ حريم خصوصي است.

_آيات ۶۲،۷۸،۷۹، مائده