مقدمه
همه مي دانيم كه بيش از دو سوم كره زمين را آب فرا گرفته است. اما زماني به ارزش آب شيرين پي مي بريم كه بدانيم از اين همه آب موجود در جهان تنها حدود 5/2 در صد آن را آب شيرين تشكيل داده است و از اين مقدار هم حدود 70 در صد آن به صورت يخ در قطب شمال و جنوب يا به صورت آب هاي زير زميني عميق با عمق بيش از 2000 متر مي باشد كه براي ما غير قابل دسترسي مي باشد. در مجموع مي توان گفت از كل آب هاي موجود بر روي اين كره خاكي تنها 1 در صد آن به صورت آب شيرين قابل شرب براي بشر مي باشد،كه بر اساس گزارش سازمان يونسكو اگر همه آب هاي موجود در جهان را يك گالن فرض كنيم كل آب شيرين را بايد به اندازه يك قاشق چاي خوري در نظر گرفت.
لذا براي بهره برداري درست از آب هاي آشاميدني بهداشتي ، شايد بهترين راه درست مصرف كردن منابع آب شيرين مي باشد كه براي محقق شدن اين ايده بايد از تمامي امكانات مديريتي و مصرفي استفاده كرد .
معاني آب
آاب در ايات شريفه ي قرآن مجيد موجب بيدايش تمامي موجودات عالم است در فرهنگ جوامع مختلف نيز به نوعي از قداست بر خوردار است وذاتا نيز داراي ويز گي هايي است كه به لحاظ فيزيكي و شيمياييبرجسم وروان انسان ها اثرمثبت ميگذاردبه حدي كه ارزش منحصر به فرد رادر ازهان تداعي ميكند
آب يكي از بزرگترين چالش‌هاي قرن حاضر است كه ميتواند در آينده بسيار نزديك سرمنشا بسياري از تحولات مثبت و جهان قرار گيرد. در گذشته مشكلات و مسائل آن در مقياس محلي مطرح بود، اما اكنون اين مشكلات در مقياس‌هاي ملي و حتي جهاني بروز ميكند. مقدار آب تجديد شونده‌يي كه كره زمين هم‌اكنون دريافت ميكند، معادل همان ميزان ثابتي است كه هزاران سال پيش، دريافت مي‌داشته است. معهذا مقدار سرانه مصرف آب بشدت در حال افزايش است. در مدت ۴۰ سال گذشته، مصارف آب در سطح دنيا سه برابر شده است. در سال ۱۹۵۰ تنها ۸۳ شهر با جمعيت بيش از يك ميليون نفر در سطح دنيا وجود داشت، در حالي كه اين تعداد در سال ۱۹۹۵ به ۲۸۰ شهر رسيده است. افزايش جمعيت آثار منفي بسياري را به ارمغان آورده است كه در راس آن تخريب و آلودگي منابع آب و محيط زيست است. در حال حاضر منابع آب شيرين از يك منبع تجديد شونده به منبع نيمه تجديد شونده ميرا در حال تبديل است.
سالانه دو ميليارد نفر در جهان به نوعي تحت تاثير بيماري‌هاي ناشي از آب هستند و ۴ ميليون نفر كودك، جان خود را بدين طريق از دست ميدهند. هم‌اكنون به دليل كمبود آب، ۷۰ منطقه در سطح جهان به عنوان كانون‌هاي بحران از ديدگاه آب شناخته شده‌اند.
در حال حاضر بين توان تامين آب و شدت تقاضا در جهان خلايي وجود دارد كه بحران آفرين است. هنگامي كه اين عدم تعادل با مجموعه راهكارهاي مديريتي قابل مهار نباشد زبان مفاهمه آب در بعد منطقه‌يي، ملي و جهاني تبديل به زبان مخاصمه خواهد شد.
منابع آبي در كشور ما در مرحله بحراني قرار دارد و مشكل كمبود آب و كيفيت آن مسائل عديده‌يي را براي مسئولان ذي‌ربط و كارشناسان امر به وجود آورده است. با توجه به رشد جمعيت در ايران، سرانه سالانه منابع آب تجديد شونده كه در سال ۱۳۳۵، ۷ متر مكعب بوده است، در سال ۱۳۷۵ به ۲۰۰۰ متر مكعب كاهش يافته و پيش‌بيني ميشود كه تا سال ۱۴۰۰به حدود ۸۰۰ متر مكعب كاهش يابد كه اين ميزان پايين‌تر از مرز كم‌آبي (۱۰۰۰ مترمكعب) است. هزينه‌هاي بالاي تامين، انتقال وتوزيع آب، افزايش بي‌رويه مصرف و منابع محدود آب قابل دسترس، در آينده بسيار نزديك، كشور را با بحران‌هاي جدي مواجه مي‌سازد. با توجه به تقسيم‌بندي سازمان ملل متحد، كشور ايران در سال ۱۴۰۰، نه تنها شرايط تنش و فشار ناشي از كمبود آب را تجربه خواهد كرد، بلكه وارد شرايط كميابي شديد آب مي‌گردد، از هم‌اكنون در سال‌هاي خشك، شاهد كمبود و بحران آب هستيم كه ميتواند نه تنها خسارات اقتصادي بلكه تنش‌هاي اجتماعي سياسي و مخاطرات بهداشتي براي كشور به بار آورد.
مطالعه و اجراي روش‌هاي مديريت تقاضاي آب (كاهش تقاضا و مصرف، كاهش تلفات آب، استفاده مجدد از آب و فاضلاب، شيوه‌هاي جديد توزيع آب در شهر و...) نه تنها فشار بر منابع آب را كاهش داده، بلكه كم‌هزينه‌تر از پروژه‌هاي جديد آب مثل انتقال بين حوزه‌يي از راه‌هاي دور، احداث سدهاي جديد و... بوده و هزينه مديريت فاضلاب را نيز كاهش ميدهد.
توزيع غيريكنواخت آب در طول مكان و زمان، وجود بيشترين تقاضاي آب در زمان وقوع كمترين بارندگي، عدم توازن بين عرضه و تقاضاي آب، افزايش تقاضاي آب، محدوديت منابع آبي و در بعضي مكان‌ها كاهش آن با تنزل كيفيت آب سفره‌هاي زيرزميني به دليل برداشت بيش از حد مجاز، پيشروي آب‌هاي شور، دفع غيرصحيح فاضلاب‌هاي خانگي و پساب‌هاي صنعتي، هزينه‌هاي تامين آب جديد همراه با رقابت شديد بين گروه‌هاي مصرف‌كننده آب به دليل كم بودن منابع آبي، اتلاف زياد آب در بخش كشاورزي و بالا بودن آب به حساب نيامده در بخش شهري و مكانيزم قيمت‌گذاري ناكارآمد از جمله ديگر مشكلات آبي كشور است كه مديريت منابع آب كشور را پيچيده و با مشكلات زيادي مواجه كرده است.
بيش از دو دهه است كه جهان پي برده است كه در مديريت منابع آب مي‌بايد بيشتر به مديريت تقاضا توجه كرده تا مديريت، عرضه بدين منظور كارشناسان، مديريت تلفيقي آب را مطرح كرده‌اند.
مديريت تلفيقي آب، دو سياست كلي و يك هدف اصلي دارد. سياست‌هاي مديريت تلفيقي عبارتند از:
۱. آب بايد به عنوان يك كالاي اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي مطرح و با آن برخورد شود.
۲. سياست‌ها و گزينه‌هايي كه مديريت آب را هدايت ميكند بايد در چارچوبي يكپارچه تحليل و برنامه‌ريزي شود.
هدف اصلي مديريت تلفيقي آب اين است كه به واسطه اين مديريت، توسعه پايدار، كارآمد و عادلانه منابع آب حاصل شود. مباني مديريت تلفيقي برپايه تركيب‌پذيري مديريت تامين بامديريت تقاضا استوار بوده كه جنبه‌هاي اجتماعي، اقتصادي و زيست‌محيطي را در نظر مي‌گيرد.
مصرف و تلفات آب شهري
بر طبق برنامه سوم توسعه، الگوي مصرف آب هر خانوار ۵/۲۲ متر مكعب در ماه تعيين شده كه در نتيجه هر نفربطور متوسط در شبانه‌روز ميتواند ۱۵۰ ليتر آب مصرف كند. متاسفانه با توجه به رشد بي‌رويه شهرنشيني در كشور، آمار چند ساله اخير نيز از مصرف سرانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ليتر در شبانه‌روز (بطور متوسط) ميدهد.
● عامل موثر بر كاهش تقاضاي آب شهري
در مديريت تقاضا، روش‌هاي مناسب براي كاهش تقاضا و مصرف آب شامل: كاهش آب به حساب نيامده، كاهش فشار آب در شبكه، تغيير و اصلاح نوع سيستم توزيع آب در شهر، اصلاح سيستم لوله‌كشي آب منازل، استفاده از قطعات و وسايل كاهنده مصرف آب، نرخ‌گذاري آب و آموزش صرفه‌جويي در مصارف آب شهري است كه مي‌بايد از طريق ابزارهاي قانوني، فني و نيز برنامه‌هاي آگاه‌سازي، اطلاع‌رساني و آموزش همگاني بطور فعال و مستمر پيگيري و اجرا شود.
كمبود پتانسيل‌هاي مديريت تقاضا، كمبود اطلاعات كافي در مورد عوامل افزايش تقاضا و الگوي بهينه مصرف آب، پايين بودن قيمت آب، تصور مردم از آب به عنوان يك كالاي اجتماعي و ارزانقيمت، پايين بودن قابليت پذيرش جامعه براي اجراي مديريت تقاضا، عدم همكاري و هماهنگي لازم بين نهادها و سازمان‌هاي ذي‌ربط، مقاومت سازمان‌هاي متولي آب، تغيير در سيستم‌هاي سنتي خود از جمله موانع برنامه‌ريزي و اجراي فعاليت‌هاي مديريت تقاضا مي‌باشند. بسياري از موانع ذكر شده به آساني و به واسطه برنامه‌هاي آموزشي، ارتقاي آگاهي عمومي و ابزارهاي قانوني قابل رفع مي‌باشند.
در ايران وضعيت موجود سيستم نرخ‌گذاري آب در درجه اول تحت تاثير ملاحظات سياسي اجتماعي مي‌باشد و رويكردهاي مالي و اقتصادي از درجه اهميت كمتري برخوردار است. در همه استان‌هاي كشور به جز استان چهارمحال و بختياري، ميانگين فروش آب كمتر از قيمت تمام شده آن مي‌باشد.
در طي سال‌هاي ۱۳۶۵ ـ ۱۳۵۵، با افزايش ۲۵ درصدي درآمد خانوارها و افزايش ۴۵ درصدي شاخا بهاي كالاها و خدمات ، ميانگين قيمت يك متر مكعب آب تنها ۱۴ درصد افزايش يافته است.
اطلاع‌رساني شفاف و افزايش آگاهي مردم در خصوص مسائل مربوط به آب از جمله هزينه‌هاي اجرايي طرح‌هاي تامين آب، ميتواند باعث تغيير نگرش در مورد استفاده از آب و صرفه‌جويي هرچه بيشتر آب گردد. اگر مصرف‌كنندگان آب و تصميم‌گيرندگان، اطلاع كافي از هزينه‌هاي اجتماعي اقتصادي طرح‌هاي تامين آب داشته باشند (غيراز عواقب و هزينه‌هاي اجمالي زيست محيطي)، علاقه‌مندي و رويكرد آنان به صرفه‌جويي بيشتر خواهد شد.
موضوع بسيار مهم در مديريت آب شهرهايي كه انتقال بين حوزه‌يي يا از مسافت‌هاي طولاني به آنها انجام ميشود اين است كه قبل از طراحي، اجرا و بهره‌برداري از اين پروژه‌ها، مطالعات جامع آب شهري انجام شود. چراكه با انتقال آب و افزايش مصرف آب اين شهرها، مساله كمبود آب فقط در كوتاه مدت حل خواهد شد.
از اين رو، انجام مطالعات نحوه مناسب توزيع آب در شهر و ديگر روش‌هاي مديريت تقاضا همزمان با عرضه آب بيشتر، گامي است ضروري براي پايداري سيستم آب شهري دراز مدت.
● كشاورزي
از مجموع ۹۵ ميليارد متر مكعب آب استحصالي سالانه در ايران، بيش از ۸۷ميليارد مترمكعب آن در بخش كشاورزي و براي آبياري ۵/۷ ميليون هكتار سطح زير كشت آبي شامل ۳/۶ ميليون هكتار زمين زراعي و ۲/۱ميليون هكتار باغ مصرف ميشود.
در حال حاضر راندمان آبياري كه عمدتاً به صورت غرقابي مي‌باشد، بين ۳۰الي ۴۰ درصد تخمين زده ميشود و ميزان مصرف آب براي آبياري محصولات مهم كشاورزي نيز در مقايسه با مصرف متوسط جهاني بسيار بالا است.
متاسفانه در بخش كشاورزي تاكنون اقدامات به عمل آمده در جهت افزايش راندمان آبياري، به نظر مي‌رسد بي‌فايده بوده است و با اينكه بارها كارشناسان امر درخصوص پايين بودن راندمان آبياري اراضي كشاورزي تذكر داده‌اند وليكن اتفاق خاصي روي نداده است. لذا به نظر مي‌رسد متوليان امر در وهله نخست مي‌بايد نسبت به تعيين الگوهاي كشت بهينه متناسب در نقاط مختلف جغرافيايي كشور از ميزان بارندگي و نياز آبي گياهان اقدام كنند.
معناي صرفه جويي
در واقع مابايد از ابتدا بدانيم صرفه جويي به چه معناست
صرفه جويي در اب به معني اين نيست كه اگه شما براي مثال روزي ۴ ليوان اب ميخورديد الان ديگه بخواهيد روزي ۲ ليوان آب بخوريد يا مثلا هفته اي ۲ روز به حمام ميرفتيد ديگه الان بخواهيد ماهي يكبار به حمام برويد مانميگيم شما اين كارها را نكنيد در واقع ما ميگيم كه شما همه ي اين كارها رو بكنيد ولي درست وبجادر روز هاي اينده براي شما توضيح بيشتري درباره ي اين موضوع ميدهم
را حل هايي براي صرفه جويي
تحقيقات نشان مي دهد كه وجود كم ابي درتمام دنيا يك معضل است دركشور هايي مانند چين وهند اين نگراني بسيار پرنگ تر است زيرا رويكرد فرهنگي اين كشور هابه سمت مصرف گرايي است
چند راه حل برا ي صرفه جويي اب=
۱=درواقع وجود شيراب هايي كه چكه ميكنند يكي از عامل هدر رفتن اب است اينگونه شير اب ها ممكن است روزانه۲۰گالن اب هدر بدهند بس بهتر است هرچند وقت يكبار انها رادقيق وارسي كنيم و واشرانها راعوض كنيم.
۲=اب هايي كه حداقل يكبار موردمصرف قرار ميگيرند ولي هنوز براي مصارف ديگر قابل استفاده هستند اب هاي خاكستريمينامند ماننداب هايي كه از سينگ/ حمام/ ظرفشويي خارج ميشوند ميتوان باسيستم خاصي انها راذخيره كرد ومثلا به جاي اينكه اب اكواريوم ماهي را داخل سينگ خالي كنيم ان رادر باغچه بريزيم
حصول از بسته بودن شير اب
درچنين مواقعي اگر قصد ترك منزل راداشته باشيم بايد شير اب هارا كنترل كرد واز بسته بودن ان اطمينان داشت تاهم از بروز خطرات ناشي از باز بودن شير اب وهم هدر رفتن اب جلوگيري شود محدود نبودن منابع اب وشدت گرفتن روند شهر نشيني مصرف بي رويه وبدون صرفه جويي در محدوده ي شهر سفرهي اب زير زميني را الوده و باعث خرابي كيفيت ابي و ايجاد فاضلاب هاي ميكروبي خواهد شد
چگونه در مصرف آب صرفه جويي كنيم؟
توجه كنيد! با شما هستم، شمايي كه آب را به هدر ميدهيد! ميدانيد كه تنها با چند حركت مچ دست خود ميتوانيد ۲۵ تا ۶۰ درصد آب و ۵۰ درصد از انرژيي كه براي حمام و شستشوي خود و خانواده مصرف ميكنيد، را ذخيره كنيد؟
چگونه؟ كافي است كه يك دوش پر فشار در حمام نصب كنيد، اين سر دوشها خروج آب را تا ۱۱ ليتر در دقيقه كاهش ميدهند. اين دوشها نسبت به فايده فراوانشان، قيمت چندان گراني ندارند و شما ميتوانيد يكي از آنها را با قسمت سر دوش فعلي حمام خود عوض كنيد. به دهها ليتر آبي كه هدر ميرود، انرژيي كه براي گرم كردن آن صرف ميشود و پولي كه بايد بابت هردو اينها بپردازيد، فكر كنيد.
اين دوشها، با وجود خروجي كمتر آب، با وارد كردن هوا در آب، از فشار بالايي برخوردارند و فشار آنها در بعضي مدلها قابل تنظيم است.
۱) اگر از مقدار و سرعت جريان آب دوش حمام خود بي خبريد، كافي است يك سطل كه از گنجايش آن باخبر هستيد را زير شير حمام گذاشته و ببينيد پر شدن آن چقدر زمان ميبرد. اگر پر شدن سطل ۵ ليتري، كمتر از ۲۰ ثانيه طول بكشد، يك راست عازم خريد سر دوشي جديد شويد.
۲) شيرهاي آب را نيز به روز كنيد. درحالي كه مشغول خريد لوازم لوله كشي هستيد، سرشيرهايي كه خاصيتي مشابه دوش مذكور دارند تهيه كنيد و به سر شيرهاي خانه ببنديد.
۳) براي انجام دادن آن دسته از امور آشپزخانه كه نيازمند باز گذاشتن شير آب هستند، آب را به صورت قطره اي باز بگذاريد و شير را تا آخرين حد آن باز نكنيد. جريان آب را به باريكي يك ني نوشيدني نگه داريد و در هر دقيقه ۵ ليتر آب صرفه جويي كنيد.
۴)شير آب را ببنديد. هنگام مسواك زدن دندانها، آب را دو دقيقه تمام باز نگذاريد، مسواك زدن دو دقيقه طول ميكشد، نه؟ و ۱۱ ليتر آب را به هدر ميدهد.
۵) براي هر ...كوچكي، سيفون نكشيد! هربار فراموش كردن كشيدن سيفون ۲۰ ليتر آب ذخيره ميكند.
۶) از تنظيمات صحيح استفاده كنيد. ماشين لباسشويي و ظرفشويي را متناسب با مقدار بار آن تنظيم كنيد.
۷) سرعت دوش گرفتن خود را افزايش دهيد. تا حد امكان از وان استفاده نكنيد.
۸) جلوي چكه كردن شيرهاي آب را بگيريد. شيري كه چكه ميكند در سال ۱۱,۸۹۳ ليتر آب به هدر ميدهد. اگر از خواندن اين عدد بيهوش نشده ايد، سريع براي تعمير شير-يعني يك تعويض واشر ۵۰ توماني) اقدام كنيد.
۹) ماشين ظرفشويي و لباسشويي را فقط در زماني كه كاملا پر هستند، روشن كنيد.
۱۰) سيفون را چك كنيد. كمي رنگ خوراكي داخل محفظه سيفون بريزيد، اگر رنگ به داخل كاسه توالت هم وارد شد، بدانيد كه محفظه نشتي دارد و تا روزي ۸۸۰ ليتر آب به هدر ميدهد.
۱۱) هنگام صابون زدن به صورت و سپس تراشيدن ريش، شير آب را باز نگذاريد. براي شستن كف از روي تيغ در حين تراشيدن ريش، ميتوانيد مانند پدر و پدربزرگ خود از يك كاسه آب جوش استفاده كنيد.
۱۲) باغچه را صبح زود و قبل از اينكه خورشيد آب را بخار كند، آبياري كنيد.
۱۳) بيش از حد به باغچه آب ندهيد. آيا واقعا آب پاشي روزانه لازم است؟ يك زمين چمن معمولي با گل و گياه عادي، هفته اي يك مرتبه و به مدت يك ساعت به آبياري نياز دارد، مگر اينكه هوا بسيار گرم و گياهان از نوع خاصي باشند كه به آبياري روزانه نياز داشته باشند.
۱۴) اتوموبيل خود را با كارواش ببريد. كارواشهاي حرفه اي با وسايل مخصوص حدود ۴۴۰ ليتر آب كمتر از زماني كه خودتان خودرو را ميشوييد، آب مصرف ميكنند. گاهي تنبلي ميتواند در حفظ محيط زيست بسيار موثر باشد.
در ادامه مي توان با راهكارهاي زير :
بحران آب در كشور جدي است، با انجام موارد زير به سادگي به حل بحران كمبود آب كمك كنيم!
۱- از كليه قوانين و محدوديتهاي حفاظت آب كه ممكن است در محل زندگي شما اعمال شود، آگاه شويد و از آن تبعيت كنيد.
۲- از آب حفاظت كنيد، چون زندگي ما به آن وابسته است. هيچگاه به دليل اينكه فرد ديگري مسوول پرداخت آب بها است، آب را هدر ندهيد.
۳- موقع مسواك زدن شير آب تصفيه شده را باز نگذاريد.
۴- هنگام استحمام در فاصله بين شستن بدن و سرشويي، لزومي ندارد كه شيرآب به طور پيوسته باز باشد.
۵- براي آب دادن به درختان، درختچه ها، بوته‌ها و گلها، از روش آبياري قطره اي استفاده كنيد.
۶- براي دوش گرفتن در حمام، زمان بگيريد و آن را به كمتر از ۵ دقيقه برسانيد، با اين روش ماهيانه حدود ۴۰۰۰ ليتر آب صرفه جويي خواهد شد.
۷- بهتر است براي شستن سبزي‌ها ابتدا آنها را در ظرفي بخيسانيد و سپس آب بكشيد.
۸- ازجريان آب به منظور آب شدن يخ گوشت يا ديگر مواد غذايي منجمد استفاده نكنيد.
۹- فرزندان خود را در مورد نياز به حفاظت از آب آگاه كنيد. از خريد اسباب بازي‌ها و سرگرمي هايي كه به يك جريان ثابت آب نيازدارند، خودداري نماييد.
۱۰- هنگام استفاده از دستشويي شير آب را به طور مداوم باز نگذاريد چون جريان دايم آب موجب هدر روي آن مي شود.
۱۱- اگر دوش حمام شما در طي كمتر از ۲۰ ثانيه يك ظرف چهار ليتري را بتواند پر از آب كند در آنصورت حتماً آنرا با يك سر دوش كاهنده مصرف تعويض كنيد.
۱۲- براي نظافت حياط به جاي مصرف آب بهتر است از جاروب استفاده شود.
۱۳- درباغچه خانه، درختان، بوته‌ها و چمن هاي بومي و مقاوم به خشكي كه به آب كمتري نيازدارند و تحمل ماههاي گرم تابستان را دارند، بكاريد.
۱۴- تمام شيلنگ ها، اتصالات و شيرها را به طور مرتب كنترل كنيد تا از نشتي آب جلوگيري شود.
۱۵- ضروري است براي اطمينان از سلامت لوله‌ها و شيرهاي آب؛ آنها مرتباً كنترل شوند.
۱۶- درمواقع جايگزيني يا افزودن گل و گياه در باغچه خانه، گياهي را انتخاب كنيد كه آب كمتري مصرف كند. به اين طريق سالانه ۲۲۰۰ ليتر آب براي هر گياه قابل صرفه جويي خواهد بود.
۱۷- ازنصب سيستم هاي آب تزييني (مثل فواره ها) اجتناب كنيد. مگر اينكه آب در سيستم بازيافت شود.
همچنين سيستم را درجايي نصب كنيد كه تلفات كمي در اثر تبخير و باد داشته باشيم.
۱۸- لوله هاي آب منزل خود را عايق بندي كنيد. عايق كاري لوله هاي اب گرم، روشي است كه هدررفتن آب را قبل از خروج آب گرم كاهش مي دهد.
۱۹- لوله هاي آب گرم را عايق بندي كنيد تا براي رسيدن آب گرم به شيرآب، لازم نباشد آنرا بي جهت بازبگذاريد.
۲۰- هرگز آبي را كه مي توان به مصارفي نظير آبياري و يا شستشو رسانيد، فاضلاب حساب نكنيد.
در صرفه جويي كاربرد موارد فوق الزامي است.
- پنجشنبه ۲۵ آبان ۹۶ ۱۱:۲۶ ۸ بازديد
- ۰ نظر